Đặc biệt, trong tố
chất của người Khmer, dường như ai cũng đều rất nhạy cảm với âm thanh và nhịp
điệu, chỉ cần nghe tiết tấu của giàn trống nhạc ngũ âm nổi lên là bà con đều có
thể nhảy múa được. Họ luôn giữ âm nhạc như nhịp đập của con tim, hơi thở cuộc
sống và thể hiện ra bằng âm thanh, điệu bộ. Tâm hồn của người Khmer Nam
Bộ được thể hiện rõ nhất trong các bài hát dân ca, làm lay động tình cảm
con người.
Tại Sóc Trăng, nơi có
khoảng 400 ngàn người dân Khmer (chiếm 31% dân số của tỉnh), lời ca tiếng hát,
điệu múa hòa điệu cùng âm thanh của những nhạc cụ dân tộc, giàn nhạc ngũ âm của
người Khmer cũng luôn âm vang, rộn ràng trong những kỳ lễ hội, những sinh hoạt
vui chơi giải trí của đồng bào, đem lại niềm tin yêu cuộc sống.
Để góp phần bảo tồn và
phát huy nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc, làn điệu dân ca riêng có của đồng
bào dân tộc Khmer Nam Bộ, trong những ngày đầu tháng 10 vừa qua, Ban Truyền
hình tiếng dân tộc, Đài Truyền hình Việt Nam (VTV5) phối hợp với Đài Phát thanh
truyền hình tỉnh Sóc Trăng, tổ chức Liên hoan dân ca Khmer khu vực Đồng bằng
sông Cửu Long lần thứ I - 2018 tại Sóc Trăng.
Liên hoan diễn ra
trong 5 ngày (1-5/10). Tuy lần đầu tổ chức nhưng Liên hoan đã thu hút gần 300
nghệ nhân, học sinh, sinh viên, diễn viên không chuyên đến từ các tỉnh, thành
phố trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long như: Sóc Trăng, Trà Vinh, Vĩnh Long,
Kiên Giang, An Giang, thành phố Cần Thơ... tranh tài ở 96 tiết mục hát, biểu
diễn dân ca.
Các tiết mục được thí
sinh thể hiện trong Liên hoan có nội dung ca ngợi Đảng, Bác Hồ, sự đổi thay của
phum sóc, tình yêu quê hương, lễ hội dân gian, tình cảm gia đình… thông qua các
thể loại hát ru, hát giao duyên, độc diễn đàn Cha Pây Chom Riêng, hát múa Aday
cho đến các làn điệu dân ca, nhạc lễ cưới, Dì kê, Dù kê…
Dân ca Khmer Nam Bộ có
rất nhiều thể loại: Hát ru con (chằm-riêng bòm-pe kon); hát làm việc
(chằm-riêng ka ngia), hát huê tình (chằm-riêng bôn-sơ rông)... Tâm hồn người
Khmer Nam Bộ được thể hiện rõ nhất trong các bài hát dân gian, từng lời ca
tiếng hát đã làm lay động đến tình cảm sâu kín của con người. Hát trong lao
động sản xuất thì có những bài như: “Chriêng boong som nanh” (hát quăng
chài),“Chriêng Káp Chhơ” (hát đốn cây),“Chriêng Stung Srâu” (hát cấy lúa)…
Theo ông Nguyễn Văn
Bốn, Giám đốc Đài Phát thanh Truyền hình Sóc Trăng, Trưởng ban Tổ chức
Liên hoan: Liên hoan dân ca Khmer khu vực Đồng bằng sông Cửu Long lần thứ nhất
năm 2018 thật sự là một ngày hội văn hóa đặc biệt trong đời sống âm nhạc của
đồng bào dân tộc Khmer.
Nhiều thể loại dân ca
tưởng chừng như bị mai một, nhưng tại Liên hoan lần này đã được các thí sinh
trình bày một cách sáng tạo, với hình thức biểu diễn điêu luyện, góp phần đưa
làn điệu dân ca phát triển lên một bước mới.
Đứng về góc độ chuyên
môn, Thạc sĩ, Nghệ sĩ ưu tú Sơn Lương, Trưởng ban Giám khảo Liên hoan dân ca
Khmer khu vực Đồng bằng sông Cửu Long lần thứ nhất tại Sóc Trăng đánh giá: Liên
hoan đã thu hút được sự nhiệt tình tham gia của đông đảo lực lượng nghệ nhân,
nghệ sĩ không chuyên ở nhiều lứa tuổi, góp phần tác động sâu rộng đến đời sống
văn hóa tinh thần trong đồng bào Khmer khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, là một
phần quan trọng trong gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, nghệ
thuật dân tộc Khmer.
Liên hoan cũng là cơ
hội để các nghệ nhân, ca sĩ không chuyên được học hỏi, giao lưu, trao đổi kinh
nghiệm về văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc Khmer qua những nhạc cụ, làn
điệu dân ca truyền thống; đồng thời cũng là dịp để tôn vinh, bảo tồn, phát
triển loại hình nghệ thuật dân tộc đặc sắc của đồng bào dân tộc Khmer, góp phần
tôn vinh bản sắc văn hóa dân tộc, phục vụ nhu cầu hưởng thụ đời sống văn hóa
tinh thần của nhân dân trong tỉnh nói riêng và cả nước nói chung.
Theo nghệ nhân Lý Xêm,
94 tuổi, đến từ xã Liêu Tú, huyện Trần Đề (Sóc Trăng), là thí sinh dự có tuổi
đời cao nhất trong 134 thí sinh dự thi: “Tôi muốn mang đến người yêu dân ca
Khmer với tiết mục Chầm riêng chà pây. Tôi chọn bài ca đua ghe kể về lễ hội đua
ghe ngo truyền thống của bà con Khmer để biểu diễn.
Tôi mang Cha pay đon
vênh đến biểu diễn vì mong muốn thế hệ con cháu sau này nhận thức được về giá
trị và học loại nhạc cụ truyền thống có từ lâu đời này. Vì loại nhạc cụ Cha pay
đon vênh này giờ đã mai một rất nhiều rồi, không còn thu hút sở thích của giới
trẻ nữa”.
Kết thúc Liên hoan,
Ban Tổ chức, Ban Giám khảo đã lựa chọn được 17 tiết mục chính thức để trao giải
cho các thí sinh và trao 7 giải phụ xuất sắc. Giải nhất thuộc về tiết mục “Mùa
Xuân anh cưới em” do 2 thí sinh Kiêm Lương và Lâm Thị Diên đến từ lớp sân khấu
Dù kê, trường Trung học Văn hóa nghệ thuật Sóc Trăng biểu diễn; 2 giải nhì
thuộc về tiết mục “Sarikakeo” của thí sinh Lý Kim Quyên (học sinh trường Dân
tộc nội trú huyện Kế Sách) và tiết mục “Giã cánh kiến” của thí sinh Thạch Măng
Khít (Đại học Trà Vinh). Ngoài ra, Ban Tổ chức còn trao 3 giải ba và 11 giải
khuyến khích cho các thí sinh có giọng ca tốt, biểu diễn hay, gây ấn tượng.
Liên hoan dân ca cũng
đã khơi dậy niềm đam mê dân ca trong đồng bào Khmer Nam Bộ, góp phần bảo tồn
bản sắc văn hóa dân tộc cũng như việc triển khai thực hiện hiệu quả Chỉ thị số
19-CT/TW ngày 10/1/2018 của Ban Bí thư về tăng cường công tác ở vùng đồng bào
dân tộc Khmer trong tình hình mới.
Cũng theo ông Nguyễn
Văn Bốn, từ thành công của Liên hoan lần này, Đài Phát thanh Truyền hình tỉnh
Sóc Trăng sẽ tiếp tục đề xuất với UBND tỉnh Sóc Trăng, phối hợp với Ủy ban Dân
tộc, Đài Truyền hình Việt Nam, kêu gọi các đơn vị tài trợ tiếp tục đồng hành để
tổ chức tiếp những liên hoan khác như: Liên hoan ca múa nhạc Khmer, Liên hoan
trích đoạn sân khấu Dù kê trong những năm tới…